Kολπική μαρμαρυγή
Πώς προήλθε το όνομα;
Η αρχική σημασία της λέξης «μαρμαρυγή» ήταν «λάμψη, σπινθηροβόλημα». Επίσης, η αρχική, αρχαία σημασία της λέξης περιλάμβανε την έννοια της «ρυθμικής» λάμψης και της σκοτοδίνης στα μάτια. Ήδη από τον Γαληνό συνδέεται με καρδιακή αρρυθμία ( η ανάλυση βασίζεται στο Ετυμολογικό λεξικό, Γ. Μπαμπινιώτης, 2010).
Πολύ σπάνια, πριν την ηλικία των εξήντα χρόνων και προοδευτικά συχνότερα, καθώς η ηλικία μεγαλώνει, συμβαίνει ένας άνθρωπος, να νοιώσει ξαφνικά στο στήθος ένα περίεργο, γρήγορο «τρελό» αίσθημα που φαίνεται να επιμένει. Πολύ συχνά, αυτό το αίσθημα που θορυβεί τον πάσχοντα, συνοδεύεται από δύσπνοια, ή και απώλεια δυνάμεων.
Κάπως έτσι, εμφανίζεται ή κολπική μαρμαρυγή, η συχνότερη αρρυθμία στους ανθρώπους, ηλικίας μεγαλύτερης των εξήντα πέντε χρόνων.
Υπολογίζεται, ότι σ’αυτή την ηλικία, ένα ποσοστό, γύρω στο 10% των ανθρώπων παρουσιάζει κολπική μαρμαρυγή. Καθώς η ηλικία ανεβαίνει, το ποσοστό επίσης αυξάνεται, για να φτάσει στο 18%, για τον πληθυσμό, ηλικίας ογδόντα χρόνων.
Οι Μορφές της αρρυθμίας
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές , ως προς τη διάρκεια που επιμένει η κολπική «μαρμαρυγή».
Υπάρχει η παροξυσμική μορφή, αυτή δηλαδή, που εκδηλώνεται και διαρκεί από λίγα λεπτά, μέχρι ένα ή δυο εικοσιτετράωρα και φεύγει μόνη της. Υπάρχει η επιμένουσα μορφή, που διαρκεί περισσότερο και σταματά, μόνο μετά την παρέμβαση γιατρού και θεραπείας, συνήθως στο Νοσοκομείο. Τέλος, υπάρχει η χρόνια μορφή, αυτή δηλαδή που υπάρχει συνεχώς, χωρίς διακοπή και ο πάσχων την έχει συνηθίσει και ζει μαζί της, συχνά για πολλά – πολλά χρόνια.
Επιπρόσθετα, στις προηγούμενες μορφές χρειάζεται να τονιστεί, ότι για διάφορους λόγους, ένα ποσοστό, γύρω στο 20%-25% αυτών που εμφανίζει την αρρυθμία, παροξυσμική, επιμένουσα ή χρόνια, δεν τη νοιώθει και αγνοεί την ύπαρξή της. Αυτή είναι η ασυμπτωματική κολπική μαρμαρυγή.
Χρειάζεται να επισημανθεί εδώ, ότι η ασυμπτωματική κολπική μαρμαρυγή, μολονότι είναι πολύ περισσότερο ανεκτή για τον ασθενή, συμβαίνει ταυτόχρονα να είναι περισσότερο επικίνδυνη.
Η εξήγηση γι’αυτό το παράδοξο είναι σχετικά απλή και συγκεκριμένη.
Είναι πράγματι γνωστό, ότι ο κύριος κίνδυνος που συνδέεται με την κολπική μαρμαρυγή είναι η πιθανή ανάπτυξη αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, από θρόμβους και έμβολα που αναπτύσσονται στον αριστερό κόλπο της καρδιάς.
Ο κίνδυνος αυτός περιορίζεται σημαντικά, από τη χρήση αντιθρομβωτικών φαρμάκων.
Στις περιπτώσεις ασυμπτωματικών μορφών της αρρυθμίας, οι ασθενείς, μη γνωρίζοντας ότι πάσχουν από το συγκεκριμένο πρόβλημα, εύλογα δεν κάνουν χρήση των κατάλληλων φαρμάκων και δεν προστατεύονται, ώστε να αποφεύγουν τα συγκεκριμένα επεισόδια.
Θέματα κεντρικής σημασίας για τους ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή.
Οι ασθενείς με το συγκεκριμένο πρόβλημα, συχνά «βομβαρδίζουν» τους θεράποντες ιατρούς τους, με ένα πλήθος ερωτήσεων, στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν καλύτερα, μία αρρυθμία που επηρεάζει την ποιότητα της ζωής τους και τους δημιουργεί αγωνία για το μέλλον τους.
Η CARDIOPUBLIC, με τη συνδρομή ιδιαίτερα έμπειρων και έγκυρων ειδικών στις αρρυθμίες, παρουσιάζει και αναλύει με απλό τρόπο τα σημαντικότερα ερωτήματα που ενδεχόμενα σας απασχολούν και σας ενδιαφέρουν.
Είναι γνωστός ο μηχανισμός που οδηγεί στην κολπική μαρμαρυγή;
Τα τελευταία εκατό χρόνια, ένας σημαντικός αριθμός ερευνητικών εργασιών έχει οδηγήσει στην κατανόηση ποικίλλων μηχανισμών που συμμετέχουν στην ανάπτυξη της αρρυθμίας.
Συνοψίζοντας τα συμπεράσματα των ειδικών, θα μπορούσαμε να επισημαίνουμε τα ακόλουθα:
Συνήθως η αρρυθμία αναπτύσσεται σε καρδιακούς κόλπους που έχουν χάσει σε σημαντικό βαθμό την ομοιογένεια τους, επειδή έχουν αναπτύξει, σε μικρότερο η μεγαλύτερο βαθμό κολπική ίνωση.
Είναι ακριβώς η καρδιακή ίνωση, το κύριο στοιχείο που οδηγεί σε ηλεκτρική ετερογένεια των κόλπων και προσφέρει την ευκαιρία ανάπτυξης κολπικής μαρμαρυγής.
Είναι γνωστό, ότι συνήθως η κολπική ίνωση ακολουθεί ένα μακρόχρονο ιστορικό αρτηριακής υπέρτασης και παρουσιάζεται συνήθως, μετά την ηλικία των εξήντα χρόνων.
Για να εμφανιστεί η αρρυθμία, εκτός από το κατάλληλο κολπικό υπόστρωμα (ινωτικό και ηλεκτρικά ετερογενές), απαιτείται διέγερση του υποστρώματος από ειδικούς πυροδότες.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια, έχει αναγνωριστεί ότι, οι πυροδότες είναι κύτταρα που βρίσκονται κυρίως, μέσα στις τέσσερις πνευμονικές φλέβες που συνδέουν τους πνεύμονες με τον αριστερό κόλπο.
Έγινε επίσης κατανοητό, ότι αν απομονώσουμε τους πυροδότες από το υπόστρωμα, δεν αναπτύσσεται εύκολα κολπική μαρμαρυγή.
Αυτή είναι ακριβώς η βασική αρχή που στηρίζεται η καρδιοπηξία (ablation), για τη θεραπεία της κολπικής μαρμαρυγής. Στοχεύει στο να απομονώσει τους πυροδότες από το αρρυθμιογενές υπόστρωμα των κόλπων.
Οπωσδήποτε, μολονότι λιγότερο συχνά, πυροδότες συναντιώνται και σε άλλα μέρη της κρδιάς, έτοιμοι και ικανοί να πυροδοτήσουν μία αρρυθμία, αν το κολπικό υπόστρωμα είναι κατάλληλο για την ανάπτυξη αυτή.
Τα κύριας σημασίας ερωτήματα που αφορούν την εμφάνιση, την πρόγνωση και τη θεραπεία της Κολπικής Μαρμαρυγής θα μπορούσαν να είναι τα ακόλουθα:
1. Ποιά είναι τα καλύτερα φάρμακα, για τη θεραπεία της κολπικής μαρμαρυγής;
Χρειάζεται απ’αρχής να διευκρινιστεί στους αναγνώστες μας, ότι δεν υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία που να θεραπεύει πλήρως και οριστικά τους μηχανισμούς που οδήγησαν στην ανάπτυξη της αρρυθμίας.
Χρειάζεται επίσης, να επισημανθεί, ότι οι μηχανισμοί που οδηγούν στην αρρυθμία είναι συχνά ετερογενείς και διαφορετικοί, από ασθενή σε ασθενή. Μία πραγματικότητα που καθιστά εξαιρετικά δύσκολη τη φαρμακευτική θεραπεία, αυτής της πολυπρόσωπης αιτιοπαθογένειας.
Υπάρχουν όμως φάρμακα, που έχουν στόχο να διατηρήσουν το φυσιολογικό ρυθμό της καρδιάς, το ρυθμό με τον οποιο γεννηθήκαμε και ονομάζεται, φλεβοκομβικός ρυθμός. Τα φάρμακα αυτά ανήκουν σε διάφορες φαρμακευτικές κατηγορίες και κυκλοφορούν τα τελευταία σαράντα χρόνια.
Είναι ενδιαφέρον να επισημάνουμε εδώ, ότι πρακτικά τα ίδια φάρμακα που χρησιμοποιούσαμε τριάντα και σαράντα χρόνια πριν για τη διατήρηση του φλεβοκομβικού ρυθμού, σε ανθρώπους που είχαν παρουσιάσει παροξυσμούς κολπικής μαρμαρυγής χρησιμοποιούμε και σήμερα.
Η διαπίστωση αυτή είναι οπωσδήποτε μελαγχολική, γιατί δείχνει τη δυσκολία της σύγχρονης καρδιολογίας, να αντιμετωπίσει ριζικότερα και αποτελεσματικότερα, την αρρυθμία που προσβάλλει ένα ποσοστό 10-15% των ανθρώπων μεγάλης ηλικίας (>65 ετών).
Αναλυτικότερα, τα φάρμακα αυτά είναι κυρίως τα ακόλουθα:
α. Αντιαρρυθμικά φάρμακα. Το περισσότερο αποτελεσματικό φάρμακο αυτής της κατηγορίας είναι η Αμιοδαρόνη (Angoron).
Επίσης αποτελεσματικά για αρκετούς ασθενείς είναι τα αντιαρρυθμικα φάρμακα Προπαφενόνη (Rythmonorm) και Φλεκαϊνίδη (flecardia / flecarythm).
Τέλος, τα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί στη λιστα των φαρμάκων που χρησιμοποιούμε ή δρονεδαρόνη (dronedarone)
Χρειάζεται εδώ να επισημανθούν ορισμένες πραγματικότητες, κρίσιμες για τους ασθενείς που χρησιμοποιούν αντιαρρυθμικά, για την αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής:
Κανένα αντιαρρυθμικό δεν είναι τόσο αποτελεσματικό, ώστε να εξασφαλίζει τη διατήρηση του φλεβοκομβικού ρυθμού για πάντα.
Η αμιοδαρόνη, το περισσότερο αποτελεσματικό φάρμακο αυτής της κατηγορίας φαίνεται ότι κρατά το φλεβοκομβικό ρυθμό στους 75-80 από τους 100 ασθενείς στους οποιούς χορηγείται, στη διάρκεια ενός χρόνου.
Για τα άλλα τρία αντιαρρυθμικά, προπαφενόνη, φλεκαϊνίδη και δρονεδαρόνη, το ετήσιο ποσοστό διατήρησης του φλεβοκομβικού ρυθμού, σε ασθενείς με παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή, κυμαίνεται γύρω στο 55-60%. Χρειάζεται όμως να επισημανθεί εδώ, ότι τα τρία αυτά αντιαρρυθμικά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, γιατί αυξάνουν τα ποσοστά αιφνίδιου θανάτου.
β. Β-αποκλειστές. Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται για πολλές καρδιοπάθειες, όπως για την αντιμετώπιση της στεφανιαίας νόσου, καθώς και της υψηλής αρτηριακής πίεσης.
Από τους β-αποκλειστές, το φάρμακο που χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής είναι η Σοταλόλη (Sotalex).
Τα ποσοστά διατήρησης του φλεβοκομβικού ρυθμού με τη σοταλόλη, κυμαίνονται ετησίως, στα ίδια επίπεδα, με αυτά της προπαφενόνης, φλεκαϊνίδης και δρονεδαρόνης.
Συμπερασματικά: Το αποτελεσματικότερο φαρμακο, αξεπέραστο τα τελευταία σαράντα χρόνια, είναι η αμιοδαρόνη. Είναι γεγονός, ότι το φάρμακο έχει παρενέργειες, κυρίως γιατί οδηγεί σε υπερθυρεοειδισμό ή υποθυρεοειδισμό. Η εμφάνιση υπερθυρεοειδισμού είναι πράγματι πολύ κακή εξέλιξη.
Προκειμένου να περιορίσουμε ένα τέτοιο κακό ενδεχόμενο, οι ασθενείς που παίρνουν angoron, χρειάζεται να εξετάζουν τη θυρεοειδική τους λειτουργία κάθε 4-5 μήνες. Θα πρέπει να εξετάζουν στο αίμα, τις τιμές T3, T4, TSH.
Σε κάθε περίπτωση, που εξελικτικά, οι τιμές του TSH θα μειώνονται προς τα κατώτερα φυσιολογικά, χρειάζεται άμεση διακοπή του φαρμάκου.
Οπωσδήποτε, κάθε ασθενής που αρχίζει θεραπεία με angoron, χρειάζεται προηγουμένως να εξετάσει τις συγκεκριμένες θυρεοειδικές ορμόνες (T3, T4, TSH), για να ξέρει πως εξελίσσονται, μετά, στη διάρκεια χρόνια λήψη του φαρμάκου.
2. Ποιοί είναι οι κίνδυνοι που διατρέχω από την κολπική μαρμαρυγή;
Η εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής, μπορεί πράγματι να συνεπάγεται ορισμένους κινδύνους, για τον ασθενή που την αναπτύσσει. Οπωσδήποτε, κάθε δυσμενής συνέπεια και κάθε κίνδυνος συνδέεται ιδιαίτερα με τη μορφή της αρρυθμίας.
Υπάρχουν μορφές με αραιό παροξυσμικό χαρακτήρα, άλλες με συχνό παροξυσμικό χαρακτηρά, όπως και χρόνιες μορφές.
Οι πιθανοί κίνδυνοι επίσης, συνδέονται με τα κύρια χαρακτηριστικά του ατόμου που αναπτύσσει την κολπική μαρμαρυγή.
Ασθενείς, ηλικίας μεγαλύτερης των 65 χρόνων, ιδιαίτερα γυναίκες, με αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη ή/και καρδιακή ανεπάρκεια, κινδυνεύουν περισσότερο να υποστούν εγκεφαλικό επεισόδιο, ως επιπλοκή της αρρυθμίας αυτής, όταν δεν καλύπτονται με κατάλληλη αντιπηκτική θεραπεία.
Αντίθετα, άνθρωποι που παρουσιάζουν αραιά επεισόδια κολπικής μαρμαρυγής και είναι πρακτικά, χωρίς άλλα προβλήματα υγείας, ηλικίας μικρότερης των 65 χρόνων δεν αναπτύσσουν συχνά θρομβωτικές επιπλοκές και συνήθως δε χρειάζονται αντιπηκτικά.
Στο σημείο αυτό, θα παρουσιάσουμε όλα τα ενδεχόμενα προβλήματα, που μπορεί να συνδέονται με την εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής, όπως και τους σχετικούς κινδύνους:
α. Προβλήματα και κίνδυνοι, που συνδέονται με την εισβολή της αρρυθμίας. Τα προβλήματα των πρώτων λεπτών ή και ωρών.
Ορισμένοι άνθρωποι που αναπτύσσουν κολπική μαρμαρυγή στη διάρκεια της έναρξης της αρρυθμίας, παραμένουν χωρίς συμπτώματα. Οπωσδήποτε όμως, η πλειοψηφία των ανθρώπων που έχουν την ατυχία να αναπτύξουν ένα επεισόδιο κολπικής μαρμαρυγής, νιώθουν αίσθημα δυσφορίας, ένα ταχύ, άρρυθμο αίσθημα παλμών, μικρή ή μεγαλύτερη δύσπνοια και μερικές φορές τάση για λιποθυμία.
Για έναν άνθρωπο, χωρίς γνωστό ιστορικό στεφανιαίας νόσου, βαλβιδοπάθειας και καρδιακής ανεπάρκειας, η έναρξη της κολπικής μαρμαρυγής δε συνεπάγεται σημαντικούς κινδύνους. Αυτός είναι ο λόγος που συνιστούμε ψυχραιμία στους ασθενείς.
Οπωσδήποτε όμως, χρειάζεται να υπάρξει ιατρική παρέμβαση, αν το επεισόδιο διαρκεί περισσότερο από 30 λεπτά και μεταφορά του ασθενούς σε νοσοκομείο.
β. Κίνδυνοι από τη συχνή παροξυσμική μορφή της αρρυθμίας, την επιμένουσα ή και τη χρόνια μορφή της.
Είναι γεγονός αναμφισβήτητο, ότι κάθε μορφή κολπικής μαρμαρυγής χειροτερεύει την ποιότητα ζωής του ασθενή, ανησυχεί το περιβάλλον του και εγκυμονεί συγκεκριμένους κινδύνους, που έχουν μελετηθεί αναλυτικά, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι η ανάπτυξη θρόμβων, μέσα στην καρδιά, που μπορούν να προκαλέσουν εμβολές στον εγκέφαλο ή σε άλλα όργανα του σώματος, όπως στα έντερα και στους νεφρούς.
Σήμερα, οι ειδικοί καρδιολόγοι εξιολογούν τους ασθενείς με βάση τα χαρακτηριστικά τους και κρίνουν αν χρειάζονται χρόνια αντιπηκτική αγωγή.
Υπάρχει δηλαδή συγκεκριμένο σύστημα αξιολόγησης.
Ένας άλλος, επίσης σημαντικός κίνδυνος είναι η ανάπτυξη μυοκαρδιοπάθειας και καρδιακής ανεπάρκειας, ως απότέλεσμα μίας χρόνιας, όχι καλά ρυθμισμένης κολπικής μαρμαρυγής.
Λέγοντας «όχι καλά ρυθμισμένης» εννοούμε εκείνες της χρόνιες μορφές της αρρυθμίας, που η καρδιά χτυπά άρρυθμα, αλλά και γρήγορα (περισσότεροι από 90 παλμοί το λεπτό, στην ηρεμία).
Όταν η καρδιά, για μεγάλο χρονικό διάστημα πάλλεται άρρυθμα και γρήγορα, έστω και στην ηρεμία, υπάρχει ισχυρό ενδεχόμενο να διαταθεί, να «ξεχυλώσει», μία κατάσταση που ονομάζεται ταχυ-μυοκαρδιοπάθεια.