Κολπικός Πτερυγισμός
Πώς προήλθε το όνομα;
Το όνομα πτερυγισμός έχει προέλευση ομηρική. Ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. συναντάται επίσης το όνομα πτερύγιο.
Ο όρος κολπικός πτερυγισμός, περιγράφει αντίστοιχα την εμφάνιση των κόλπων που «φτερουγίζουν», δηλ. κινούνται πολύ γρήγορα, στη διάρκεια αυτής της ταχυκαρδίας (Η ανάλυση βασίζεται στο Ετυμολογικό λεξικό, Γ. Μπαμπινιώτης, 2010)
Ο ασθενής που παρουσιάζει κολπικό πτερυγισμό, συνήθως εμφανίζει ένα ξαφνικό αίσθημα παλμών που επιμένουν, δύσπνοια και ορισμένες φορές πόνο στο στήθος. Ενίοτε, υπάρχει επίσης τάση για λιποθυμία. Αν ο ασθενής επιχειρήσει να μετρήσει τις σφύξεις του, την ώρα του επεισοδίου, συνήθως αυτές κυμαίνονται μεταξύ 145 – 155 το λεπτό.
Ο κολπικός πτερυγισμός είναι μία κολπική ταχυκαρδία, που αναπτύσσεται, με βάση παθοφυσιολογικό μηχανισμό, αρκετά γνωστό στους ειδικούς αρρυθμιολόγους και παρουσιάζεται με χαρακτηριστικό ηλεκτροκαρδιογράφημα.
Πιστεύεται ευρύτερα, ότι ο κολπικός πτερυγισμός αναπτύσσεται σε καρδιές με υπάρχουσα πάθηση, όπως συγγενείς καρδιοπάθειες, μυοκαρδιοπάθειες, ισχαιμικής ή άλλης αρχής και χειρουργημένες καρδιές. Οπωσδήποτε, υπάρχουν και περιπτώσεις κολπικού πτερυγισμού που αναπτύσσονται σε ανθρώπους, χωρίς εμφανή καρδιοπάθεια.
Τα κυρίας σημασίας ερωτήματα που αφορούν την εμφάνιση, τους μηχανισμούς, την πρόγνωση και τη θεραπεία του κολπικού πτερυγισμού, θα μπορούσαν να είναι τα ακόλουθα:
1. Η εμφάνιση κολπικού πτερυγισμού είναι ένδειξη υπάρχουσας καρδιοπάθειας ;
Συνήθως ο κολπικός πτερυγισμός αναπτύσσεται σε καρδιές με οργανικά προβλήματα όπως:
– Μυοκαρδιοπάθειες διαφόρων ατιολογιών (ισχαιμικές, ρευματικές, αλκοολικές, ή και άγνωστης αρχής)
– Χειρουργικά διορθωμένες συγγενείς καρδιοπάθειες
– Μεσοκολπικά ελλείμματα
– Διατεταμένους κόλπους
Συμβαίνει επίσης, καταστάσεις άλλες, όπως ο υπερθυρεοειδισμός να οδηγούν ορισμένες φορές, στην ανάπτυξη κολπικού πτερυγισμού.
Οπωσδήποτε, δεν μπορει να εξαιρεθεί η πιθανότητα να αναπτυχθεί κολπικός πτερυγισμός, κυρίως παροξυσμικός, σε καρδιές χωρίς εμφανή δομικά προβλήματα.
Με ποιά συχνότητα συστέλλονται οι κόλποι στη διάρκεια ενός πτερυγισμού;
Συνήθως οι κόλποι συστέλλονται με μία συχνότητα 300 παλμούς ανά λεπτό.
Οπωσδήποτε, υπάρχουν περιπτώσεις που η συχνότητα αυτή είναι χαμηλότερη μέχρι 250 παλμοί, ανά λεπτό, όπως και άλλες με συχνότητα 350 παλμών ανά λεπτό.
Η συχνότητα των κολπικών συστολών, σχετίζεται με το μηχανισμό που είναι υπεύθυνος κάθε φορά, για την ανάπτυξη της αρρυθμίας.
Η λήψη αντιαρρυθμικών φαρμάκων είναι επίσης ενδεχόμενο να μειώσει τη συχνότητα των κολπικών συστολών (π.χ. να είναι 200 παλμοί κλπ)
Χρειάζεται να επισημανθεί με έμφαση εδώ, ότι οι προηγούμενες σνχνότητες και αριθμοί, αναφέρονται σε κολπικούς πτερυγικούς παλμούς και όχι στους πραγματικούς παλμούς που συστέλλεται η καρδιά, καθώς συνήθως οι μισοί από αυτούς τους κολπικούς παλμούς δεν παιρνούν και δεν ενεργοποιούν το κοιλιακό μυοκάρδιο.
Στο σημείο αυτό, χρειάζεται ο αναγνώστης της CARDIOPUBLIC, να αντιληφθεί στοιοχειώδεις και βασικές γνώσεις της καρδιακής ηλεκτροφυσιολογίας. Το ερέθισμα με το οποίο ενεργοποιούνται οι κόλποι και οι κοιλίες της καρδιάς, το ερέθισμα που μας προσφέρει τη ζωή, παράγεται ρυθμικά σε ένα μικρό σχηματισμό που βρίσκεται μέσα στους κόλπους και ονομάζεται φλεβόκομβος.
Οι άνθρωποι συνήθως παράγουν 60-70 φλεβοκομβικά ερεθίσματα ανά λεπτό στην ηρεμία. Συνολικά υπολογίζεται ότι παράγονται περίπου 100 χιλιάδες φλεβοκομβικά ερεθίσματα στη διάρκεια του 24ώρου.
Για να μεταφερθεί το φλεβοκομβικό ερέθισμα στο κοιλιακό μυοκάρδιο και να παραχθεί η κοιλική συστολή που προωθεί το αίμα στην περιφέρεια, το φλεβοκομβικό ερέθισμα περνά από μία συγκεκριμένη περιοχή που ονομάζεται κολποκοιλιακός κόμβος. Κάθε διαταραχή στην αγωγιμότητα του κόμβου αυτού μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη μετάβαση του φλεβοκομβικού ερεθίσματος στο κοιλιακό μυοκάρδιο. (αναλυτικά αυτές οι διαταραχές παρουσιάζονται στο κεφάλαιο των κολποκοιλιακών διαταραχών)
2. Πώς μπορούμε να περιγράψουμε με απλά λόγια, το μηχανισμό που οδηγεί σε κολπικό πτερυγισμό;
3. Υπάρχει παροξυσμικός και μόνιμος κολπικός πτερυγισμός;
Σωστά. Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που παρουσιάζουν παροξυσμούς κολπικού πτερυγισμού που κάθε επεισόδιο διαρκεί ένα συγκεκριμένο διάστημα και μετά υποχωρεί, δίνοντας την ευκαιρία στον ασθενή να επανέλθει στον κανονικό φλεβοκομβικό ρυθμό. Ενίοτε, ο πτερυγισμός διακόπτεται, αλλά δυστυχώς, ταυτόχρονα εμφανίζεται κολπική μαρμαρυγή.
Υπάρχουν όμως πολλοί ασθενείς που διατηρούν για μεγάλο χρονικό διάστημα τον κολπικό πτερυγισμό και τότε ο ασθενής χρειάζεται φαρμακευτική ή κυρίως ηλεκτρική αντιμετώπιση για τη διακοπή της αρρυθμίας.
Πάσχουν δηλαδή από μόνιμο κολπικό πτερυγισμό.
4. Από τί κινδυνεύει ο ασθενής που αναπτύσσει παροξυσμικό, ή μόνιμο κολπικό πτερυγισμό;
Σε κάθε περίπτωση κολπικού πτερυγισμού, παροξυσμικού ή μόνιμου, ο ασθενής πέρα από τα σύμπτωματα, αντιμετωπίζει τα ακόλουθα προβλήματα και κινδύνους:
– Να αναπτύξει ένα επεισόδιο οξείας καρδιακής ανεπάρκειας. Πράγματι, αν το μυοκάρδιο του ασθενή είναι για κάποιο λόγο προβληματικό, η οξεία εισβολή του πτερυγισμού και η συνακόλουθη ταχυκαρδία, μπορούν να οδηγήσουν σε απορρύθμιση και εμφάνιση οξείας καρδιακής ανεπάρκειας.
Στην περίπτωση αυτή, τα συμπτώματα είναι θορυβώδη και οι συνεπόμενοι κίνδυνοι σημαντικοί.
– Να αναπτύξει χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια. Ένας χρόνιος πτερυγισμός, με καρδιακή συχνότητα 130-150 παλμοί, οδηγεί προοδευτικά σε διάταση-ξεχύλωμα του μυοκαρδίου και χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια.
Οι καταστάσεις αυτές ονομάζονται ταχυμυοκαρδιοπάθειες.
– Να εκδηλώσει, εξ αιτίας της ταχυκαρδίας, στηθάγχη(ισχαιμικός πόνος στο στήθος), αν τα αγγεία της καρδιάς του είναι στενωτικά.
5. Πώς μπορούμε να σταματήσουμε ένα επεισόδιο κολπικού πτερυγισμού και πώς να αποτρέψουμε ένα νέο επεισόδιο;
Ο κολπικός πτερυγισμός είναι συχνά σταθερή και επίμονη αρρυθμία, γεγονός που σημαίνει ότι η διακοπή του, με διάφορες μανούβρες σωματικές (π.χ. βαθειά εισπνοή και κράτημα του αέρα, ξάπλωμα στο έδαφος κτλ ) είναι περίπου αδύνατη.
Αντίθετα, ο κολπικός πτερυγισμός διακόπτεται αρκετά εύκολα, όταν χορηγείται στον ασθενή, κάτω από συγκεκριμένες διαδικασίες, μία εξωτερική ή ενδοκαρδιακή ηλεκτρική εκκένωση (shock).
Εναλλακτικά, μπορούμε να επιχειρήσουμε και να διακόψουμε τον κολπικό πτερυγισμό, με τη χρήση ενός ενδοκαρδιακού ηλεκτροδίου, βηματοδοτώντας το δεξιό κόλπο, με συχνότητα υψηλότερη από αυτή των πτερυγικών κολπικών συστολών.
Συνήθως δηλαδή, βηματοδοτούμε τον κόλπο για λίγο, με συχνότητα 320-350 παλμούς το λεπτό. Η τεχνική αυτή καλείται υπερκέραση. Δυστυχώς, όχι σπάνια, η τεχνική της υπερκέρασης διακόπτει τον πτερυγισμό, αλλά οδηγεί στην ανάπτυξη κολπικής μαρμαρυγής.
Δυστυχώς, δεν μπορούμε να αποτρέψουμε ένα νέο επεισόδιο κολπικού πτερυγισμού, χωρίς ειδική φαρμακευτική αντιαρρυθμική αγωγή.
6. Υπάρχει ριζική, μη φαρμακευτική θεραπεία, για την αποφύγή του κολπικού πτερυγισμού ;
Πράγματι υπάρχει. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια εφαρμόζεται ολοένα και περισσότερο με πολύ καλή επιτυχία η κατάλυση(ablation) ως τεχνική παρεμβατικής θεραπείας του κολπικού πτερυγισμού.
Η κατάλυση, γίνεται με ειδικό καθετήρα από ειδικούς καρδιολόγους, που εξουδετερώνουν-καταλύουν, μέσα στην καρδιά μία συγκεκριμένη περιοχή που ευθύνεται για την ανάπτυξη του πτερυγισμού. Η τεχνική αυτή, όταν εφαρμόζεται σε έμπειρα εργαστήρια είναι πράγματι ιδιαίτερα αποτελεσματική και αρκετά ασφαλής.
Επιτρέψατέ μας, στο σημείο αυτό να παραθέσουμε ορισμένα τεχνικά στοιχεία που σίγουρα θα συμβάλλουν, ώστε οι αναγνώστες μας να γνωρίζουν καλύτερα την τεχνική της κατάλυσης,τα ενδεχόμενα προβλήματα και τα ποσοστά επιτυχίας της.
Η κατάλυση όπως ήδη γράφτηκε, στοχεύει στην εξουδετέρωση μίας ενδοκαρδιακής περιοχής που ονομάζεται ισθμός και που βρίσκεται στην περιοχή που εκτείνεται μεταξύ του στόμιου της κάτω κοίλης φλέβας και του στόμιου της τριγλώχινας βαλβίδας. Πρόκειται για κολπικό ιστό.
Η κατάλυση γίνεται συνήθως με τη μέθοδο της θερμοκαυτηρίασης. Το άκρο των καθετήρα θερμαίνεται με ενέργια υψηλής συχνότητας και «καίει», δηλαδή εξουδετερώνει, το αρρυθμιογόνο στρώμα.
Η εισαγωγή του καθετήρα κατάλυσης(ablation) της αρρυθμίας, γίνεται από τη μηριαία φλέβα. Η επέμβαση γίνεται με τοπική αναισθησία στην περιοχή της μηροβουβωνικής χώρας και ο ασθενής στη διάρκεια της επέμβασης είναι ξύπνιος.
Η επέμβαση συνήθως διαρκεί μία ως μιάμιση ώρα. Η κατάλυση της περιοχής που αναπτύσσεται ο καρδιακός πτερυγισμός, ως τεχνική και θεραπεία έχει επιτυχία της τάξεως του 95%. Οπωσδήποτε, η επιτυχία εξαρτάται από τον τύπο του πτερυγισμού και την εμπειρία του κέντρου που εφαρμόζει την τεχνική.
Οι επιπλοκές της τεχνικής είναι της τάξεως του 2-4%, κυρίως αιμοπερικαρδιακές συλλογές, ενώ η θνητότητα είναι περίπου μηδαμινή.
7. Υπάρχουν ασθενείς που αναπτύσσουν μερικές φορές κολπικό πτερυγισμό και μερικές φορές κολπική μαρμαρυγή ;
Ναι υπάρχουν. Πράγματι, δεν είναι σπάνιο το εύρημα, να διαπιστώνουμε σ’ένα ασθενή κολπικό πτερυγισμό και αργότερα ο πτερυγισμός να μεταπίπτει σε κολπική μαρμαρυγή.
Οι δύο αυτές μορφές κολπικών αρρυθμιών έχουν παρόμοιους μηχανισμούς άναπτυξης και διατήρησης που συχνά αλληλοσυνδέονται.
Είναι επίσης συχνό, ένας κολπικός πτερυγισμός να μεταπίπτει σε μαρμαρυγή, ύστερα από μία φαρμακευτική ή επεμβατική θεραπευτική παρέμβαση.
Σπανιότερα, ασθενείς με παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή, αναπτύσσουν, κατά περιόδους, κολπικό πτερυγισμό.
8. Ποιά είναι τα ειδικά κέντρα στην Έλλάδα, που μπορώ να υποβληθώ με σιγουριά, σε ablation, για τον κολπικό πτερυγισμό που παρουασιάζω;
Η σωστή αξιολόγηση των κέντρων προϋποθέτει ότι τα εργαστήρια αυτά ανακοινώνουν ετησίως αριθμό επεμβάσεων, ποσοστά επιτυχών επεμβάσεων, όπως και ποσοστό αποτυχιών ή επιπλοκών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της CARDIOPUBLIC, αντίστοιχα στοιχεία δεν ανακοινώνονται από κάποιο νοσοκομείο της χώρας, σε σταθερή ετήσια βάση.
Ωστόσο, μία υποκειμενική αξιολόγηση θα μπορούσε να παρουσιάσει τα ακόλουθα Νοσοκομεία, που διαθέτουν Ηλεκτροφυσιολογικά εργαστήρια, έμπειρα και επαρκή για την αντιμετώπιση του κολπικού πτερυγισμού, με ηλεκτροπηξία (ablation).
ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΑΘΗΝΩΝ/ΠΕΙΡΑΙΩΣ
1. ΑΤΤΙΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ
2. ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
3. ΓΕΝΙΚΟ ΚΡΑΤΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ
4. ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ
5. ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
6. ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΑΘΗΝΩΝ
7. ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
8. ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ
9. ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
10. METROPOLITAN
11. ΜΗΤΕΡΑ / ΟΜΙΛΟΣ ΥΓΕΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
12. ΥΓΕΙΑ / ΟΜΙΛΟΣ ΥΓΕΙΑ ΑΘΗΝΩΝ
13. ΩΝΑΣΕΙΟ ΚΑΡΔΙΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟ
ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΑΧΕΠΑ
ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ
ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
9. Όταν υπάρχουν συχνά επεισόδια κολπικού πτερυγισμού ή και μόνιμου πτερυγισμού χρειαζεται ο ασθενής να παίρνει αντιπηκτική αγωγή, όπως αντίστοιχα συνιστάται στους ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή;
Σήμερα, η επίσημη επιστημονική θέση συνιστά αντιπηκτική αγωγή στους ασθενείς με παροξυσμικό ή μόνιμο κολπικό πτερυγισμό, με βάση τους ίδιους κανόνες που ισχύουν και για την κολπική μαρμαρυγή.
Όπως παρουσιάστηκε ήδη στο κεφάλαιο της κολπικής μαρμαρυγής, η απόφαση για τη λήψη αντιπηκτικής αγωγής στηρίζεται σ’ένα ειδικό βαθμολόγιο (scoring system), που χρησιμοποιείται σε όλη την Ευρώπη και προοδευτικά, επίσης στον υπόλοιπο κόσμο.
Η χρήση του βαθμολογίου αυτού είναι σχετικά εύκολη.
Κάθε πάθηση που περιλαμβάνεται στο βαθμολόγιο έχει υπολογιστεί με ένα βαθμό βαρύτητας. Για παράδειγμα, η υπάρχουσα αρτηριακή υπέρταση χρεώνεται με ένα βαθμό. Το ιστορικό ενός προηγούμενου αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου με δύο βαθμούς.
Ο ασθενής που χρειάζεται να παίρνει αντιπηκτικά, είναι αυτός που το άθροισμα των παθήσεων του, που περιλαμβάνονται στο βαθμολόγιο, είναι δύο βαθμοί ή και περισσότεροι.
Ο πίνακας του βαθμολογίου αυτού παρουσιάζεται εδώ.