Βραδυαρρυθμίες
Βραδυκαρδίες, αποκλεισμοί και βηματοδότες
Η καρδιά πάλλεται ρυθμικά, χάρη στην ηλεκτρική αυτοματία, μιάς μικρής περιοχής του καρδιακού μυός, με ειδικά αυτοματικά κύτταρα που ονομάζεται φλεβόκομβος.
Ο φλεβόκομβος είναι ο «διευθυντής της ορχήστρας» που βηματοδοτεί τη καρδιά με ρυθμικό τρόπο και στέλνει το ερέθισμα του σε όλο το μυοκάρδιο, για να διατηρηθεί η ζωή.
Πράγματι, το ηλεκτρικό ερέθισμα που παράγεται στο φλεβόκομβο διαχέεται μέσα στο κολπικό μυοκάρδιο της καρδιάς και φτάνει πρώτα στον κολποκοιλιακό κόμβο, που βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ κόλπων και κοιλιών, προτού εξαπλωθεί, μέσα από ειδικές ηλεκτρικές οδούς στο κοιλιακό μυοκάρδιο.
Οι βραδυαρρυθμίες οφείλονται στις παθήσεις του ηλεκτροαγωγού συστήματος της καρδιάς και χαρακτηρίζονται από σημαντικές βραδυκαρδίες που είναι άλλοτε ρυθμικές και άλλοτες άρρυθμες.
Ανάλογα με την περιοχή του ηλεκτροαγωγού συστήματος της καρδιάς που πάσχει, διακρίνουμε τις βραδυκαρδίες σε νόσους του φλεβοκόμβου και σε νόσους του αγωγού συστήματος μετάδοσης του ερεθίσματος.
Τα κυριότερα αντικείμενα που αφορούν τις βραδυαρρυθμίες θα μπορούσαν να παρουσιαστούν ως ερωτήσεις και απαντήσεις, ως ακολούθως:
1. Πόσες είναι οι φυσιολογικές σφύξεις του ανθρώπου στην ηρεμία και πότε μιλάμε για παθολογική βραδυκαρδία;
Ο αριθμός των σφύξεων που θεωρείται φυσιολογικός στην ηρεμία, κυμαίνεται μεταξύ των 50 και των 75 ανά λεπτό. Οπωσδήποτε, υπάρχουν διαφορές μεταξύ των φύλων και των ηλικιών.
Οι γυναίκες και τα παιδιά, συνήθως παρουσιάζουν περισσότερες σφύξεις στην ηρεμία και δεν είναι σπάνιο το εύρημα, να διαπιστώνουμε σε νέα κορίτσια 80 ή και 85 παλμούς το λεπτό.
Στη διάρκεια του ύπνου, παρατηρούμε συνήθως σημανική βραδυκαρδία, ενίοτε 35-50 παλμούς το λεπτό, χωρίς αυτό να θεωρείται παθολογικό.
Ως παθολογική βραδυκαρδία χαρακτηρίζεται εκείνη η κατάσταση, που ο άνθρωπος παρουσιάζει στην ηρεμία, χωρίς όμως να κοιμάται, λιγότερες από 50 σφύξεις το λέπτο, εφόσον βεβαία δεν ευρίσκεται υπό την επήρεια βραδυκαρδιακών φαρμάκων.
Χρειάζεται να επισημανθεί εδώ, ότι συχνά παρατηρούνται σημαντικές βραδυκαρδίες της τάξης των 40-50 παλμών ανά λεπτό, σε νεαρούς αθλητές, όπως κυρίως δρομείς μεγάλων αποστάσεων και κολυμβητές.
Οι περιπτώσεις αυτές, αν δεν είναι συμπτωματικές, δε θεωρούνται παθολογικές και συνήθως ο αριθμός των σφύξεων ανεβαίνει, όταν οι αθλούμενοι εγκαταλείψουν τον αθλητισμό.
2. Τί είναι η νόσος του φλεβοκόμου; Πώς εκδηλώνεται, πώς εξελίσσεται και πόσο επικίνδυνη είναι για τη ζωή του πάσχοντος;
Ο φλεβόκομβος είναι ένας μικρός σχηματισμός, στο ανώτερο τμήμα του δεξιού κόλπου της καρδιάς, που κυριολεκτικά συντηρεί τη ζωή μας, αφού είναι αυτός που παράγει το ερέθισμα για να εκδηλωθεί ο καρδιακός παλμός.
Ο φλεβόκομβος παράγει συνήθως πενήντα μέχρι εβδομήντα πέντε ερεθίσματα το λεπτό, στην ηρεμία, ενώ στην κόπωση και στα ποικίλλα ερεθίσματα (άγχος, φόβο, πανικό κ.α.) ανταποκρίνεται με σημαντική αύξηση του αριθμού των ερεθισμάτων που παράγει.
Ονομάζουμε νόσο του φλεβοκόμβου, όλες εκείνες τις εκδηλώσεις, στις οποίες ο φλεβόκομβος δεν ανταποκρίνεται στις τρέχουσες ανάγκες του σώματος, ενώ παρουσιάζει συνήθως ανεξήγητη βραδύτητα.
Η νόσος του φλεβοκόμβου εμφανίζεται συνήθως στις μεγάλες ηλικίες, δηλαδή στην όγδοη δεκαετία της ζωής και είναι γνωστή, για το μεγάλο φάσμα των εκδηλώσεων που τη χαρακτηρίζουν.
Συγκεκριμένα, η νόσος του φλεβοκόμβου μπορεί να εμφανιστεί με μεγάλη βραδυκαρδία, άλλες φορές με μεγάλες καρδιακές παύσεις, πάνω από τρία δευτερόλεπτα, μερικες φορές ως μία κατάσταση, που η ταχυκαρδία, εναλάσσεται με σημαντική βραδυκαρδία και όχι σπάνια, η νόσος εκδηλώνεται με την εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής.
Αντίστοιχα, με τα ηλεκτροκαρδιογραφικά ευρήματα είναι και τα συμπτώματα της νόσου.
Όταν παρουσιάζεται μεγάλη βραδυκαρδία, με σφύξεις λιγότερες από 40 το λεπτό, ο ασθενής νιώθει κούραση, καταβολή ή και δύσπνοια.
Όταν υπάρχουν παύσεις, μεγαλύτερες των τριών δευτερολέπτων, ο ασθενής παρουσιάζει προλιποθυμικά ή λιποθυμικά επεισόδια.
Τέλος, όταν η νόσος εμφανίζεται ως βραδύ-ταχύ σύνδρομο, ο ασθενής αισθάνεται επεισόδια ταχυκαρδίας. Όπως ειπώθηκε, όχι σπάνια, εξ αιτίας της νόσου του φλεβοκόμβου, εμφανίζεται κολπική μαρμαρυγή, με τα γνωστά συμπτώματα (βλ. κεφάλαιο: κολπική μαρμαρυγή).
Οπωσδήποτε, η νόσος του φλεβοκόμβου δεν είναι καλοήθης, γιατί συνήθως επιβαρύνεται με την εξέλιξη της ηλικίας.
Συνήθως, οι ασθενείς μεγάλης ηλικίας, κινδυνεύουν από πτώσεις στο έδαφος, εξαιτίας των καρδιακών παύσεων, ενώ η ποιότητα της ζωής τους γίνεται μίζερη, αφού συχνά παρουσιάζουν μεγάλη κόπωση, δύσπνοια και προλιποθυμικά επεισόδια. Σπάνια, υπάρχουν επίσης θάνατοι, εξαιτίας της νόσου του φλεβοκόμβου.
3. Τί είναι αυτό που ανομάζεται κολποκοιλιακός αποκλεισμός; Πόσα είδη αποκλεισμών διακρίνουμε;
Κολποκοιλιακός αποκλεισμός είναι η πάθηση του ηλεκτροαγωγού συστήματος της καρδιάς, που χαρακτηρίζεται από δυσκολία του ερεθίσματος να μεταφερθεί από τον κολποκοιλιακό κόμβο, μέσα από το ειδικό σύστημα αγωγής (σημ. το σύστημα αυτό ονομάζεται δεμάτιο του Ηis, με δύο σκέλη, το αριστερό και το δεξιό), στις ακροτελευτιαίες δεσμίδες και ίνες του συστήματος και να διεγείρει το μυοκάρδιο.
Υπάρχουν τριών ειδών κολποκοιλιακοί αποκλεισμοί, ανάλογα με τη βαρύτητα της πάθησης.
Ο πρώτου βαθμού κολποκοιλιακός αποκλεισμός είναι η ηπιότερη διαταραχή.
Ο δευτέρου βαθμού κολποκοιλιακός αποκλεισμός, διαχωρίζεται σε δύο τύπους, επίσης ανάλογα με τη βαρύτητα τους. Ο δευτέρου βαθμού αποκλεισμός, τύπου Ι ή Wenckenbach και ο τύπου ΙΙ αποκλεισμός.
Τέλος, υπάρχει ο τρίτου βαθμού κολποκοιλιακός αποκλεισμός, που χαρακτηρίζεται επίσης ως πλήρης κολποκοιλιακός αποκλεισμός. Ο τελευταίος αυτός τύπος είναι οπωσδήποτε ο σοβαρότερος. Όταν αναπτύσσεται πλήρης κολποκοιλιακός αποκλεισμός, η ζωή του ασθενούς βρίσκεται συχνά σε κίνδυνο και είναι αναγκαία η προσωρινή, ή μόνιμη βηματοδότηση του ασθενούς.
4. Πού οφείλονται και πώς εξελίσσονται οι κολποκοιλιακοί αποκλεισμοί;
5. Ποιά είναι η θεραπεία των βραδυαρρυθμιών;
Όταν οι βραδυαρρυθμίες εξελίσσονται και είναι συμπτωματικές για τον ασθενή, η θεραπεία είναι μόνο επεμβατική.
Συγκεκριμένα, συνιστάται η τοποθέτηση μόνιμου καρδιακού βηματοδότη.
Αποτελεσματικές φαρμακευτικές θεραπείες δεν υπάρχουν και οπωδήποτε δεν εφαρμόζονται.
6. Τί είναι ο τεχνητός βηματοδότης; Πόσο διαρκεί η μπαταρία του; Έχει επιπλοκές;
Ο μόνιμος καρδιακός βηματοδότης αποτελείται από μία μικρή συσκευή που περιλαμβάνει μία ισχυρότατη μπαταρία, ένα ηλεκτρονικό λογισμικό, καθώς και ένα ή δύο ηλεκτρόδια που προωθούνται ενδοφλέβια και τοποθετούνται ενδοκαρδιακά.
Αυτή η απλή διατύπωση περιγράφει μία από τις αποτελεσματικότερες ιατρικές κατασκευές του εικοστού αιώνα.
Εκατομμύρια άνθρωποι με βραδυαρρυθμίες έχουν επιβιώσει ή και έχουν βελτιώσει την ποιότητα της ζωής τους, εξαιτίας των βηματοδοτών.
Οι τεχνητοί καρδιακοί βηματοδότες, διακρίνoνται σε μόνιμους και προσωρινούς.
Οι μόνιμοι, βάρους 15-30 γραμμαρίων και μικρού μεγέθους, τοποθετούνται υποδόρια στην υποκλείδιο περιοχή του θώρακα, δεξιά ή αριστερά. Συνδέονται με τη δεξιά κοιλία της καρδιάς ή/και το δεξιό κόλπο, με ένα ή δύο λεπτά ηλεκτρόδια που εισάγονται διαφλέβια και προωθούνται αντίστοιχα στις περιοχές βηματοδότησης που έχουν επιλεγεί ως προτιμότερες, με βάση την πάθηση του ασθενούς.
Ο πρώτος μόνιμος τεχνητός βηματοδότης τοποθετήθηκε στη Σουηδία το έτος 1958.
Οι προσωρινοί βηματοδότες εξυπηρετούν επείγουσες ανάγκες ολίγων ωρών, ή ημέρων και αποτελούνται από μία εξωτερική συσκευή και συνήθως ένα ηλεκτρόδιο, που εισάγεται διαφλέβια στις δεξιές κοιλότητητες της καρδιάς.
Ο πρώτος εξωτερικός διαφλέβιος βηματοδότης τοποθετήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής το έτος 1952.
Εστιάζοντας στο μόνιμο τεχνητό βηματοδότη, χρειαζεται να επισημάνουμε τα ακόλουθα:
α. Το μέγεθος των συσκευών σμικρύνεται σταθερά τα τελευταία 30 χρόνια.
β. Τα ηλεκτρόδια του βηματοδότη είναι ιδιαίτερα ανθεκτικά προϊόντα και προοδευτικά, παρά την ανθεκτικότητά τους έχουν διαμορφωθεί, ώστε να είναι ιδιαίτερα λεπτά..
γ. Η διάρκεια ζωής ενός συνηθισμένου βηματοδότη που έχει καλή παρακολούθηση διαρκεί ένα μέσο διάστημα 10 χρόνων.
δ. Το ηλεκτρονικό λογισμικό των σύγχρονων βηματοδοτών είναι εξαιρετικά αναπτυγμένο ώστε να ανταποκρίνεται ιδιαίτερα ικανοποιητικά στις ανάγκες των ασθενών (λ.χ. τρέξιμο, ερωτικές πράξεις, κοπιώδεις εργασίες).
ε. Το ποσοστό επιπλοκών κατά την τοποθέτηση του βηματοδότη ή των συμβάντων στην μακρόχρονη λειτουργία του, είναι εξαιρετικά χαμηλό, της τάξεως 1-3%.
7. Η ζωή μου θα είναι φυσιολογική με βηματοδότη;
8. Μπορεί να περάσω, από τις ειδικές συσκευές ανίχνευσης μετάλλων στο αεροδρόμιο, με βηματοδότη;
9. Μπορώ να κάνω μαγνητική τομογραφία, με βηματοδότη;
10. Όταν πεθαίνει ο ασθενής, χρειάζεται να αφαιρείται ο βηματοδότης;