Αρτηριακή Υπέρταση: Η πιο συχνή χρόνια θανατηφόρος νόσος των ενηλίκων

Η αρτηριακή υπέρταση είναι η πιο συχνή χρόνια νόσος των ενηλίκων. Οφείλεται στην αυξημένη πίεση που ασκείται στα τοιχώματα των αρτηριών και οδηγεί εάν παραμείνει αθεράπευτη σε σοβαρά καρδιαγγειακά προβλήματα και σε θάνατο.

Η αρτηριακή υπέρταση είναι η κύρια αιτία των πρόωρων θανάτων σε όλο τον κόσμο. Είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για ισχαιμική καρδιακή νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια. Η υπέρταση θεωρείται και «σιωπηλός φονιάς» διότι οι περισσότεροι υπερτασικοί είναι ασυμπτωματικοί και αγνοούν το πρόβλημά τους. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν αποδείξει τη σχέση μεταξύ υπέρτασης και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, στεφανιαίας νόσου, νεφροπάθειας, καρδιακής ανεπάρκειας και κολπικής μαρμαρυγής. Περίπου 4 στους 10 Έλληνες και 1 στις 4 Ελληνίδες βρέθηκαν με αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης. Μ’ άλλα λόγια στη χώρα μας μπορούν να χαρακτηριστούν υπερτασικοί πάνω από 2.000.000 άνθρωποι.

Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης πρέπει να γίνεται τουλάχιστον μία φορά κάθε δύο χρόνια από την ηλικία των 18 και άνω. Μερικές φορές όταν συντρέχουν άλλοι λόγοι ή όταν το άτομο είναι υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου (π.χ. έχει σακχαρώδη διαβήτη πρέπει να μετράται πιο συχνά). Στα παιδιά από 3 ετών και πάνω η αρτηριακή πίεση πρέπει να μετράται κάθε χρόνο που επισκέφθονται τον παιδίατρο.

Η αρτηριακή πίεση καταγράφεται με δύο αριθμούς, π.χ. 130/85. Ο μεγαλύτερος αριθμός είναι η «συστολική» πίεση που είναι γνωστή ως «μεγάλη » πίεση και ο μικρότερος η «διαστολική» ή «μικρή» πίεση. Συστολική είναι η πίεση που ασκείται στις αρτηρίες όταν η καρδιά συσπάται για να προωθήσει το αίμα μέσω των αρτηριών προς τα όργανα του σώματος και διαστολική όταν η καρδιά χαλαρώνει για να δεχθεί νέο αίμα. Η αρτηριακή πίεση μετριέται σε χιλιοστά στήλης υδραργύρου (mmHg).

Η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι γίνεται ως εξής:

• Παραμένετε σε καθιστή θέση για περίπου 5 λεπτά.
• Δεν πρέπει να έχετε καπνίσει για μισή ώρα ή να έχετε πιει καφέ για μια ώρα.
• Η πλάτη σας πρέπει να ακουμπά στη ράχη της καρέκλας και το μπράτσο να είναι ακουμπισμένο σε σταθερή επιφάνεια (π.χ. τραπέζι).
• Η περιχειρίδα του πιεσόμετρου τοποθετείται έτσι ώστε να εφαρμόζει καλά κατευθείαν πάνω στον βραχίονα (μπράτσο) χωρίς να παρεμβάλλεται το μανίκι (καλύτερα να το βγάζετε).
• Η περιχειρίδα πρέπει να βρίσκεται περίπου στο ύψος της καρδιάς.
• Πρέπει να γίνονται τουλάχιστον δύο μετρήσεις της πίεσης κάθε φορά, με μεσοδιάστημα 2-3 λεπτά μεταξύ των μετρήσεων. Στη δεύτερη μέτρηση, η πίεση είναι συνήθως χαμηλότερη. Αν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ πρώτης και δεύτερης μέτρησης (πάνω από 10 mmHg) γίνεται και τρίτη μέτρηση.

Επίσης προσοχή χρειάζεται και στο μέγεθος της περιχειρίδας η οποία πρέπει να έιναι κατάλληλη για την περίμετρο του βραχίονα αλλιώς οι μετρήσεις της πίεσης δεν είναι σωστές.

Η διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης γίνεται όταν σε επανειλημμένες μετρήσεις έχουμε αρτηριακή πίεση πάνω από 140/90mmHg σε συνθήκες ηρεμίας. Η επίπτωση της αυξάνεται με την ηλικία ενώ σχεδόν ένας στους δύο ενήλικες πάνω από 60 ετών πάσχει από αρτηριακή υπέρταση. Όταν εμφανισθεί αρτηριακή υπέρταση, αυτή κατά κανόνα παραμένει για μια ζωή και για αυτό ο ασθενής δεν πρέπει να διακόπτει τη θεραπεία του και να παρακολουθείται από γιατρό. Δυστυχώς ένα μεγάλο ποσοστό των υπερτασικών ασθενών δεν γνωρίζει ότι πάσχει από αρτηριακή υπέρταση διότι αυτή δεν δίδει συμπτώματα. Ευτυχώς η διάγνωσή της είναι εύκολη αρκεί να γίνεται με το σωστό τρόπο. Ωστόσο, ένας μεγάλος αριθμός υπερτασικών υποθεραπεύεται. Αυτό σημαίνει ότι η αρτηριακή του πίεση δεν φθάνει κάτω από τον επιθυμητό στόχο των 140/90 mmHg ή ακόμα χαμηλότερα όταν είναι υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου ή έχουν ήδη στεφανιαία νόσο, νεφρική ανεπάρκεια ή έχουν περάσει αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο

Τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι θεωρούνται πολύ αξιόπιστος προγνωστικός παράγοντα για τον υπερτασικό ασθενή ενώ η ακρίβεια τους είναι καθοριστικός παράγοντας για τις θεραπευτικές αποφάσεις που θα ληφθούν από το γιατρό του.

Εφόσον, η αρτηριακή πίεση βρεθεί παθολογική και ανάλογα με τα επίπεδα της πρέπει να ακολουθήσει η κατάλληλη αντιμετώπιση για τη ρύθμιση της. Αυτή η αντιμετώπιση πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει υγιεινοδιαιτητικά μέτρα. Η διακοπή του καπνίσματος, η μείωση της παχυσαρκίας, της κατανάλωσης αλκοόλ και της κατανάλωσης αλατιού είναι απαραίτητα όχι μόνο για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης αλλά και για τη μείωση της πιθανότητας το άτομο να πάθει στο μέλλον έμφραγμα ή εγκεφαλικό.

Ένα μεγάλο πρόβλημα για την καλή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης είναι κυκλοφορούν διάφοροι μύθοι στους ασθενείς που αποτελούν τροχοπέδη στη θεραπεία τους.

• Για παράδειγμα πολλοί ασθενείς πιστεύουν ότι όταν έχουν λίγο αυξημένη πίεση μπορούν να παίρνουν το φάρμακό τους περιστασιακά -1ή 2 φορές την εβδομάδα- ή όταν έχουν πίεση. Αυτό είναι λάθος διότι ένα άτομο ή είναι υπερτασικό ή δεν είναι. Αν είναι υπερτασικό, πρέπει να παίρνει ένα φάρμακο τόσο συχνά, όσο χρειάζεται για να εξασφαλίζεται καθημερινή δράση σε 24ωρη βάση.
• Πολλά άτομα όταν πονάει το κεφάλι τους ή δεν είναι καλά μετράνε την πίεση τους, την βρίσκουν αυξημένη και νομίζουν ότι τα συμπτώματα τους είναι από εκεί και παίρνουν επιπλέον αντιυπερτασικά. Αυτό είναι λάθος συνήθως συμβαίνει το αντίθετο, η πίεση ανεβαίνει αντιρροπιστικά και από το στρες της κατάστασης μας. Οι ασθενείς αυτοί εάν πάρουν ένα ισχυρό φάρμακο μπορεί σε δεύτερο χρόνο να κάνουν σοβαρή υπόταση.
• Στους ηλικιωμένους η αρτηριακή πίεση δεν πρέπει να ελαττώνεται όταν είναι αυξημένη, επειδή τα διάφορα όργανα, όπως ο εγκέφαλος και οι νεφροί, έχουν “συνηθίσει” αυτή την πίεση. Αντίθετα και στους ηλικιωμένους έχει αποδειχθεί ότι η μείωση της σε χαμηλά επίπεδα και εφόσον δεν κάνουν σοβαρή ορθοστατική υπόταση έχει ως αποτέλεσμα και σε αυτούς τη μεγάλη μείωση του κινδύνου θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήματα

Στη σύγχρονη εποχή ο γιατρός έχει πληθώρα φαρμακευτικών σκευασμάτων στη διάθεσή του για την αντιμετώπιση της υπέρταση, τα οποία είναι πολύ αποτελεσματικά και το ποσοστό παρενεργειών τους είναι πολύ χαμηλό. Στη χορήγηση αυτών εκτός από τη βαρύτητα της υπέρτασης πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν και οι άλλοι παράγοντες κινδύνου του ασθενούς αλλά κυρίως τα συνυπάρχοντα νοσήματα του.

Μαρκέτου Μαρία

Διευθύντρια Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής

Ηρακλείου Κρήτης